Medicijn – maken

Medicijn maken

De ontwikkeling van een medicijn start met:
• Target finding: de zoektocht naar het doeleiwit of het gen, dat de oorzaak is van de medische klachten.
• Lead finding: de zoektocht naar de biologisch actieve werkzame stoffen, die gericht het doeleiwit kunnen uitschakelen of juist aanzetten tot activiteit. De biologisch actieve werkzame stoffen kunnen van een natuurlijke bron afkomstig zijn (bijvoorbeeld uit een plant) of uit een chemische bron, gemaakt in een laboratorium.
• Lead optimization: de biologisch actieve werkzame stoffen worden steeds iets gewijzigd, waardoor de fysisch-chemische eigenschappen veranderen en dus ook de biologische activiteit. Na elke aanpassing wordt gecheckt of de werking van de biologisch actieve werkzame stoffen verbeteren of verslechteren. Het streven is: biologisch actieve werkzame stoffen, die zodanig zijn aangepast, dat de gewenste werking optimaal is en de ongewenste bijwerkingen minimaal.

Preklinisch onderzoek

De biologisch actieve werkzame stoffen worden eerst getest in menselijke cellen en weefsels (in vitro onderzoek) en daarna op dieren (in vivo onderzoek).
In vitrotesten bij cellen zijn experimenten, die uitgevoerd worden in menselijke cellen en weefsels in het laboratorium. Hiervoor wordt een cellijn gebruikt: een kweek van identieke cellen, die vele weken of maanden in leven kunnen worden gehouden in een petrischaaltje.
Bij in vivo onderzoek bij dierproeven vallen veel van de biologisch actieve werkzame stoffen af, die geschikt lijken te zijn, maar toch niet veilig blijken te zijn. Ze zijn niet goed bruikbaar, schadelijk, niet werkzaam genoeg of hebben te veel bijwerkingen op de proefdieren.

Klinisch onderzoek

Bij het klinisch (mens-gebonden) onderzoek zijn de eerste twee fasen gericht op beantwoording van de volgende vragen:
• in welke dosis moet het medicijn worden gebruikt om een werkzame concentratie in het bloedplasma te krijgen?
• wordt deze dosis goed verdragen door de gebruiker?

Fase 1 klinisch onderzoek
In deze fase wordt de veiligheid van de biologisch actieve werkzame stoffen bij gezonde vrijwilligers getest. Deze onderzoeken vinden plaats bij een klein aantal mensen, meestal rond de honderd deelnemers. Deze vrijwilligers krijgen eerst een heel erg lage dosis van een medicijn, zodat er goed naar de veiligheid gekeken kan worden. Als dit allemaal goed verloopt, dan wordt een medicijn in een aantal hogere doseringen uitgetest. Er wordt naar de effectiviteit van werkzame stoffen gekeken en naar de bijwerkingen. Onderzoekers krijgen zo duidelijkheid over de werking van de werkzame stoffen en een veilige dosering. Afhankelijk van de uitkomst hiervan wordt bepaald of het testen van een bepaalde biologisch actieve werkzame stof in een medicijn door kan naar de volgende ontwikkelfase.
Fase 2 klinisch onderzoek
In deze fase wordt een medicijn voor het eerst getest bij patiënten met de betreffende ziekte. Het gaat om rond de honderd tot vijfhonderd deelnemers. Een aantal patiënten krijgt het medicijn en de overige patiënten een placebo toegediend door middel van loting. Een placebo (middel met de niet-werkende stof) is aan de buitenkant niet te onderscheiden van het echte medicijn.
Patiënten worden volledig willekeurig verdeeld in twee groepen, het toeval beslist dus wie welke behandeling krijgt. Dat proces heet ook ‘randomisatie’. Een eerlijke verdeling van patiënten maakt het mogelijk om goed te kunnen beoordelen of er een verschil is in genezing, bijwerkingen en na-effecten. Als een medicijn het goed doet, dan gaat het door naar de laatste fase van klinisch onderzoek.
Fase 3 klinisch onderzoek
Zijn de resultaten van fase 2 goed, dan vragen de onderzoekers meer patiënten met de ziekte om mee te doen. Hierbij zijn vaak duizenden patiënten wereldwijd betrokken. Ze krijgen, zoals in fase 2, het medicijn of een inactief middel (placebo) toegediend. In deze fase verzamelen onderzoekers meer statistische gegevens over de veiligheid en werkzaamheid van het medicijn, informatie over het gebruik in de praktijk en mogelijke interacties met andere medicijnen. Fase 3 zal antwoord geven op de vraag of het medicijn effectief is in de behandeling van de ziekte.

Is het resultaat goed? Dan volgt de officiële registratie van het nieuwe medicijn.

Fase 4 post-marketing surveillance
Soms zijn bijwerkingen zo zeldzaam, dat ze pas optreden als het medicijn al (jaren) wordt gebruikt. Het is daarom belangrijk om de veiligheid van een medicijn ook ná de formele onderzoeksfase te blijven bewaken. Deze vierde fase van het klinisch onderzoek wordt in Nederland uitgevoerd door het Bijwerkingencentrum Lareb https://www.lareb.nl/ en in Europa door de European Medicines Agency EMA https://www.ema.europa.eu/en/homepage

Registratie en verkoop

De maker van een medicijn (farmaceutisch bedrijf) mag het medicijn pas gaan verkopen na goedkeuring door een medicijnautoriteit. In Nederland is dat het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG-MEB), dat samenwerkt met alle nationale medicijnautoriteiten binnen de EU en met het Europees Medicijnagentschap EMA https://www.ema.europa.eu/en/homepage

Het CBG-MEB beoordeelt het medicijn op werkzaamheid, veiligheid en kwaliteit. Zo’n beoordeling verloopt via een vaste procedure, die je hier in een infographic ziet CBG Infographic Hoe beoordeelt het CBG medicijnen v11 Meer uitleg hierover vind je op https://www.cbg-meb.nl/onderwerpen/over-cbg-onze-taken/over-cbg-beoordelen
Na goedkeuring door het CBG-MEB, krijgt de maker (farmaceutisch bedrijf) een vergunning en een RVG nummer. RVG betekent Register Verpakte Geneesmiddelen. Het RVG nummer staat vermeld op de verpakking en in de bijsluiter van het medicijn. Nu mag het medicijn in Nederland verkocht gaan worden.

Een juist gebruik van een medicijn is erg belangrijk voor de goede werking van een medicijn. Daarom neemt het CBG-MEB bij de beoordeling ook alle praktische zaken rondom het medicijn mee, zoals:
• de bijsluiter: waar moet je op letten, staan alle bijwerkingen vermeld en is de tekst leesbaar?
• de verpakking (leesbaarheid, gebruiksgemak).
• eventueel aanvullende voorlichting, bijvoorbeeld een patiëntenkaart.

Verkoop medicijn
Het CBG-MEB bepaalt ook hoe en waar het medicijn verkocht mag worden:
• het medicijn kun je alleen op recept krijgen in een apotheek.
• het medicijn kun je zonder recept krijgen in de apotheek, bij de drogist of in de vrije verkoop (supermarkt, benzinestation).

Prijs medicijn
Het CBG-MEB kijkt niet naar de prijs van een medicijn en beoordeelt niet of een medicijn vergoed wordt door de verzekering. Dat is aan de maker (farmaceutisch bedrijf), Zorginstituut Nederland en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

Octrooi (patent)

Een octrooi (patent) is een exclusief eigendomsrecht op een uitvinding van een technisch product of een proces. Heb je een octrooi (patent), dan mogen anderen niet: je uitvinding maken; je merknaam gebruiken; doorverkopen; verhuren; afleveren; aan een ander aanbieden; invoeren; of in voorraad hebben.
De maker van een medicijn (farmaceutisch bedrijf) vraagt een octrooi (patent) aan op een nieuw medicijn om de investeringen in alle jaren van onderzoek terug te kunnen verdienen. In alle fasen van het ontwikkelproces zijn gegevens verkregen, die in elke fase hadden kunnen leiden tot het stoppen van de verdere ontwikkeling van het medicijn. In iedere fase is veel geld geïnvesteerd. Uiteindelijk wordt er een medicijn op de markt gebracht, als alle fasen goed verlopen zijn en er aan alle eisen is voldaan. Dan pas kunnen de investeringen terug verdiend worden.

Geldigheidsduur
De geldigheidsduur van een octrooi (patent) verschilt per land en per type uitvinding. In Nederland is de maximale geldigheidsduur van een patent 20 jaar vanaf de datum van indiening van de patentaanvraag. De uitvinder heeft in deze 20 jaar het exclusieve recht om het product of de uitvinding te maken, verkopen of gebruiken en anderen dit zonder toestemming te verbieden. Na 20 jaar vervalt het octrooi (patent) en wordt de uitvinding publiek domein. Soms kan de duur van een octrooi (patent) langer of korter zijn dan 20 jaar. Voor medicijnen bijvoorbeeld is het uiteindelijk mogelijk om, onder strikte voorwaarden, de maximale geldigheidsduur van een octrooi (patent) met 5 jaar te verlengen.

Specialité, generiek medicijn en me-too preparaat

Spécialité
Een medicijn met een octrooi (patent) heet een spécialité. De maker (fabrikant) heeft het alleenrecht om dat medicijn te maken en te verkopen onder een merknaam. De maker van het medicijn, de fabrikant, kiest de merknaam van het medicijn. Deze kan van land tot land verschillen en is zo gekozen dat hij gemakkelijk wordt onthouden. In deze merknaam zie je meestal niets meer terug van de naam van de werkzame stof in het medicijn, bijvoorbeeld Valium heeft als werkzaam bestanddeel diazepam en Seresta heeft als werkzaam bestanddeel oxazepam.

Generiek medicijn
Een medicijn zonder een octrooi (patent) heet een generiek medicijn. Een generiek medicijn is een medicijn zonder merknaam met dezelfde werkzame stof, dezelfde sterkte in dosis en dezelfde vorm (bijvoorbeeld een tablet) als een spécialité. Iedereen mag het medicijn nu namaken, maar dus niet de merknaam gebruiken. De wetenschappelijke naam van de werkzame stof wordt gebruikt. Een generiek medicijn werkt hetzelfde als het originele merkmedicijn. Het kan er wel anders uitzien, een andere verpakking hebben of anders smaken.
Tijdens het octrooi (patent) heeft het originele medicijn bewezen, dat het werkt. De eventuele ‘kinderziekten` zijn gevonden en opgelost. Voor een generiek medicijn is daarom maar half zoveel onderzoek en ontwikkelingstijd nodig, want de nieuwe maker weet al, dat het medicijn werkt. Er moet voor registratie worden aangetoond, dat bij een gelijke dosis van het medicijn eenzelfde hoeveelheid werkzame stof in het bloed komt.
Dankzij het preferentiebeleid zijn de prijzen van generieke medicijnen in Nederland snel en fors gedaald. De zorgverzekeraars wijzen sinds 2008 per verschijningsvorm (stof, sterkte, toedieningsvorm) één merk aan, dat wordt vergoed.

Me-too preparaat
Een andere manier om het ontwikkelrisico en de kosten van een medicijn te verkleinen, is het maken van een me-too preparaat. Hierbij wordt een doeleiwit gebruikt, dat al door een andere fabrikant is gevalideerd met een medicijn, dat gebruik maakt van het doeleiwit. Door nu een andere biologisch actieve werkzame stof te gebruiken, die op hetzelfde doeleiwit werkt, is het risico op mislukking veel kleiner en de ontwikkeltijd van het medicijn korter.
Voor de registratie van een me-too preparaat zijn wél weer dierexperimenten en klinische onderzoeken nodig om bijwerkingen en effectiviteit zo nauwkeurig mogelijk in kaart te brengen.
Het me-too preparaat is vaak net iets gemakkelijker in het gebruik, dan het originele medicijn. Dan komt bijvoorbeeld omdat de doseerfrequentie (het aantal keren dat je het medicijn moet innemen) kan worden teruggebracht of omdat de wijze van toediening iets eenvoudiger is (bijvoorbeeld een tablet i.p.v. een injectie).

Meer informatie medicijnen

Merk of merkloos geneesmiddel – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/EYtV9PLn6WQ?si=Qf_vU3tGj9p1nBYz
Geneesmiddelentekort – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/ASMpuvh6GTI?si=oHtjTBxca6jMN8NK
Hoe dien je het medicijn toe? – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/rv7tBfLdp3U?si=OdfOowPkmmhrK7Xu
Therapietrouw – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Hn2-jx0tnlM?si=UTIzvFPJRzABv44t
Bijwerkingen bij geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/0mZhKt9W3Bw?si=rrKpzrMXzzCBcynZ
Allergisch voor een geneesmiddel – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/zji77OY0i14?si=WsXxNV-nVowoSItw
Pijnstillers, een genuanceerd verhaal – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/s6y-DUmqWww?si=J_p2LraWtNRSGjzR
Veel gestelde vragen over pijnstillers – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/o5SX_F9gYjs?si=gu2es8xzXYBLeNwO
Hoe bewaar ik mijn geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Pmguu5aipPI?si=yoKZekYNloWptlgv

Op vakantie met medicijnen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/r6WTP6XKc3E?si=E8heyn-E_yb1onWS
Geneesmiddelen en rijvaardigheid – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Yo5I-S_4W6c?si=LMh-3x7L0j_GoV9P
Geneesmiddelen en Seksualiteit – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/tJBqrQWvr-M?si=e0tWoKFbVCKOWzDX
Geneesmiddelen en gewichtstoename – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/becWBysty0w?si=h4hoWq2S4LiX1uKP
Geneesmiddelen en de Ramadan – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/WQEQ5D3huUU?si=WHMaTfuiSqBd1Yrs
Beweging, sport & geneesmiddelen – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/M2DMvHicSA4?si=Ik7n3HqZQd_JsQgl

Geneesmiddelen bij Artrose – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/u4811qpNuTA?si=XoQc0tqaCAVRJhcp
Behandelstrategie Reumatoïde Artritis – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/nfFXhtTbSEg?si=rtG0BKgrFUM8IC1B
Jicht – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/aBiBduh8zgY?si=rUADhO_tIXHdWPFi
Jeugdreuma en geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/BzqFUVO2BFI?si=_ZTUtHbux1GwhxA3
Osteoporose – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/FjLXeurdArg?si=q9ea_fQRkDqEEWgI

Methotrexaat – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/VYK5xYt-ORs?si=0Q8jziUdCEL67U-g
Prednisolon – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/KxEJhosLSQk?si=TJSCorz8o51mYyHP
Biologicals – Gek van geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/UPZAUHHBTq8?si=iBcn2_ldDuKmRT0Y
Corona en reumamedicatie – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/DT2iy8NCPjM?si=yuarcth_z-3HG8bC
Medicinale cannabis – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/e_pvCxltdWA?si=02wRwQXKpnA8Ikoo
Alternatieve behandelingen voor reuma – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/Gy8Q9KdguR0?si=pYHDCYoSIz4NjB1K
Het griepvaccin bij reuma – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/ycB2vL8Bo34?si=ARVC6Aen4uEwDPBi
Het belang van vitamines – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/4GGqznH0Md4?si=li7bnjVNjLLmKpD2
Vitamine D – Gek van Geneesmiddelen – Sint Maartenskliniek I https://youtu.be/FdwQ-LHwp1o?si=9IpavGGs6qQQhV2h

Hoe weet een medicijn waar het heen moet? -Universiteit van Nederland I https://youtu.be/OJteTBHS43Q?si=JFep45E-V1UvUe-6
Farmacokinetiek – Wat doet het lichaam met een medicijn? – Juf Danielle I https://youtu.be/Jp_WTAHZS3c?si=uwKkfekA88nIDfJP
Farmacodynamiek – Juf Danielle I https://youtu.be/SBVOUh2l3wQ?si=MkG8fSTqze4ICtup

How Medications Get Absorbed By Your Body – Nucleus Medical Media I https://youtu.be/mH81Q9Dtodc?si=pcNpLyFlteqYmLPb
How Your Body Gets Rid of Medications – Nucleus Medical Media I https://youtu.be/795CmRHVRUs?si=VbCKLKupr1SdsSQN
How Your Body Metabolizes Medications – Nucleus Medical Media I https://youtu.be/Fzh8mOOYywo?si=aTcZm3M7gkdNPLT6